శవాలకు గౌరవం లేదా

మరణించిన కోవిడ్ -19 రోగులను అగౌరపర్చే సంఘటనలు తరుచుగా జరుగుతున్నాయి. సమాజంలో మానవత్వం వెతికినా కనబడలేని పరిస్దితి దాపురించింది. కరోనా నేపధ్యంలో కుటుంబ సభ్యులే కోవడ్ తో మరిణిస్తున్నారు. అయినా తమ రక్త సంబంధీకుల దహన సంస్కారాలను చేయడం లేదు. మతం, దేవుడిని నమ్మే వారు సైతం శవాలను మునిసిపాలిటీ వాళ్లకు ఇచ్చి వేస్తున్నారు. కోవిడ్ తో మరణించిన శరీరాలపై కోవిడ్ వైరస్ 6 గంటల మించి వుండదని ఐసిఎమ్ఆర్ చెప్పినప్పటికీ ప్రజలు పెడచెవిన పెడుతున్నారు.  ఆంధ్రప్రదేశ్‌లోని చిత్తూరు జిల్లాలోని తిరుపతి పట్టణం మునిసిపల్ సిబ్బంది జూలై రెండవ వారంలో ఒక కోవిడ్ మృతదేహాన్ని పూడ్చడానికి ప్లొక్లైనర్ ను ఉపయోగించింది.

తిరుపతి శివార్లలోని ఒక గ్రామంలో నివసిస్తున్న 50 ఏళ్ల వ్యక్తి, గత వారం ప్రభుత్వ ఆధీనంలో ఉన్న శ్రీ వెంకటేశ్వర రామ్ నారాయణ రుయా హాస్పిటల్లో చేరాడు. అతను కోవిడ్ -19 తో సోమవారం మరణించాడు. మునిసిపల్ సిబ్బంది, పిపిఇ, ముసుగులు ధరించి, తిరుమల తిరుపతి దేవస్థానం (టిటిడి) కు చెందిన అంబులెన్సులో మృతదేహాన్ని పట్టణంలోని హరిశ్చంద్ర శ్మశానవాటికకి తీసుకువచ్చారు. వారు మృతదేహాన్ని అంబులెన్స్ నుండి బయటకు తీసి నేలపై ఉంచారు.

అయినప్పటికీ, శరీరాన్ని మోసుకెళ్ళి, సమాధిలోకి తగిన గౌరవంతో తరలించే బదులు, వారు శరీరాన్ని డంప్ చేయడానికి ఎర్త్‌మోవర్‌ను ఎంచుకున్నారు. సమాధిని తవ్వటానికి ఎర్త్‌మోవర్‌ను అక్కడికి తీసుకువచ్చారు. కోవిడ్ -19 బాధితుడి మృతదేహాన్ని కూడా విద్యుత్ శ్మశానవాటికకు తరలించారు. “అయితే, ఇది చాలా భారీగా ఉంది, బరువు 175-180 కిలోలు,  పొడవుగా ఉంది  ఇది ఫైర్ ‌లోకి సరిపోలేదు. అది ఎత్తివేస్తుండగా, శరీరం చుట్టూ వున్న గుడ్డ చిరిగిపోయింది. ప్రామాణిక ఆపరేటింగ్ విధానంలో భాగంగా, మృతదేహాన్ని తిరిగి చుట్టడానికి ఆసుపత్రికి తరలించారు, ”అని తిరుపతి మునిసిపల్ కమీషనర్ చెప్పారు.

మున్సిపల్ అధికారులు చివరకు దహన సంస్కారాలకు బదులుగా ఖననం చేయాలని నిర్ణయించుకున్నారు. కోవిడ్ -19 ప్రోటోకాల్ ప్రకారం, వారు ఎర్త్‌మూవర్ ఉపయోగించి 14 అడుగుల లోతులో గొయ్యి తవ్వవలసి వచ్చింది. మృతదేహాన్ని అంబులెన్స్‌లోని శ్మశానానికి తరలించారు. 

"మునిసిపల్ సిబ్బంది అప్పటికే మూడు లేదా నాలుగు సార్లు భారీ బరువున్న శరీరాన్ని మోసుకెళ్ళారు. కాబట్టి, వారు మృతదేహాన్ని అంబులెన్స్ నుండి సమాధికి మార్చడానికి రెండు మీటర్ల దూరంలో ఉన్న భూమిని పూడ్చడానికి ఎర్త్‌మోవర్‌ను ఉపయోగించాల్సి వచ్చింది. మృతుడి బంధువుల సమ్మతి తీసుకున్న తర్వాతే ఇది జరిగింది ”అని మునిసిపల్ కమీషనర్ గిరిషా చెప్పారు.

కరోనా నేపధ్యంలోఒంగోలులో అంత్యక్రియలు ఖరీదయ్యాయి. నగరపాలక సంస్థ పరిధిలోని హిందూ శ్మశాన వాటికల్లో కార్పొరేషన్‌ అధికారులు దహన సంస్కారాలకు కూడా భారీగా ధరలు పెట్టారు. కరోనా నేపథ్యంలో ప్రస్తుతం అంతిమ సంస్కారాలకు ఇబ్బందులు ఎదురవుతుండటతో ఈ నిర్ణయం తీసుకున్నట్లు చెప్తున్నారు. కరోనా అయినా, సహజ మరణమైనా మృతదేహం కాల్చివేతకు కూలి ఖర్చు రూ.3వేలు, కట్టెలకు రూ.2,500, కిరోసిన్‌కు రూ.500, రిక్షా బాడుగ రూ.300, చలానా రూ.500తో కలిపి మొత్తం రూ. 6,800 చెల్లించాల్సి ఉంటుంది. పూడ్చేందుకు గుంట ఖర్చు రూ. 2వేలు, చిన్నపిల్లల గుంటకు రూ. 200, చలానా రూ. 500 చెల్లించాలి. ఆధార్‌ కార్డు తప్పనిసరిగా ఇవ్వాలి.  

కరోనావైరస్ అంటువ్యాధికి వ్యతిరేకంగా జరుగుతున్న వైద్య పోరాటంలో వైద్యులు ముందు వరుసలో ఉన్నారు. భారతదేశంలో ఇప్పటివరకు 5,000 మందికి పైగా వైద్య సిబ్బందికి కోరానా సోకిందని మీడియా చెపుతోంది.  పారా-మెడికల్ సిబ్బంది, వైద్యులు కరోనావైరస్ బారిన పడుతున్నట్లు నివేదికలు వెలుగులోకి రావడంతో, ప్రజలు మరింత భయపడుతున్నారు.

కోవిడ్ 19  అంటువ్యాధి. అందువల్ల రోగులకు చికిత్స చేయడానికి, వైద్యులు, పారా-మెడికల్ సిబ్బంది వ్యక్తిగత రక్షణ సామగ్రి లేదా పిపిఇనలను ధరించాలి. ఇందులో రక్షణ దుస్తులు, గాగుల్సు, గ్లోవ్సు మొదలైనవి ఉంటాయి. అయితే ఇవి తక్కువ సరఫరా అవుతున్నాయి.  ఖరీదైనవి రూ. 1,000 నుండి రూ. 2,000 వరకు వుంటోంది. ఆరోగ్య సంరక్షణ కార్మికులు వీటిని కొనుక్కులోని పరిస్ధితుల్లో వున్నారు. ప్రభుత్వాలు మురికిశ్రమలు చేసేవారికి పిపిఈ కిట్లు ఇవ్వడం లేదు.  

పిపిఈ కిట్లను  ఉపయోగించిన తర్వాత విసర్జించాలి. తగినంతగా అవి లేకపోవడం వల్ల డాక్టర్లు వాటిని శుభ్రపరుచుకుని వేసుకుంటున్నారూు.  సిబ్బంది కొరత,  పిపిఇల కొరతతో, చాలా మంది వైద్యులు, నర్సులు ఎటువంటి విరామం లేకుండా పనిచేస్తున్నారు. ఒకేసారి 8-12 గంటలు నిరంతరాయమైన పనిని చేస్తున్నారు. చాలా మంది నర్సులు, వైద్యులు శ్రమతో కూడిన షెడ్యూల్ కారణంగా అలసట, ఒళ్లునొప్పులు, లనొప్పి గురించి ఫిర్యాదు చేస్తున్నారని టైమ్సు ఆఫ్ ఇండియా తెలిపింది.

భారతదేశంలో కూడా కోవిడ్ 19 యుద్ధంలో ముందంజలో ఉన్న వైద్య సిబ్బంది బాతురూమ్లకు పోవడం పెద్ద సమస్యగా వుంది. ముఖ్యంగా మహిళా వైద్య సిబ్బంది, పారిశుద్ద కార్మికులు ఎక్కవు ఇబ్బందులకు గురౌతున్నారు. ఎందుకంటే  బాత్రూమ్ కు వెళ్లిన ప్రతిసారి పిపిఈ కిట్లను, మాస్కులను, గ్లౌసులను తీయాల్సి వస్తుంది. తద్వారా వారికి కోవడ్ సోకే అవకాశాలు ఎక్కువ వుంటున్నాయి. భారతదేశంలో ఎండాకాలంలో పనిచేయడం చిన్న వ్యవహారం కాదు. దేశంలోని అనేక ప్రాంతాల్లో ఉష్ణోగ్రతలు ఇప్పటికే 40 డిగ్రీల మార్కుకు దగ్గరగా ఉన్నాయి. అయినప్పటికీ, వైరస్ వ్యాప్తి చెందకుండా ఉండటానికి ఆసుపత్రులు ఎసిలను ఆఫ్ చేస్తున్నారు.  ఆ పైన, మందపాటి రక్షణ గల పిపిఈ కిట్లు అధిక చెమటను సృష్టిస్తాయి. ఇది హైపర్ హైడ్రోసిస్‌కు దారితీస్తుంది. చేతుల్లో అధిక చెమట కారణంగా చర్మ సంక్రమణ వ్యాధులు ఎక్కవుగా వస్తున్నాయి.  

గ్లోబల్ మహమ్మారి ఎల్లప్పుడూ చాలా దేశాలపై భారీ ప్రభావాన్ని చూపుతుంది, కాని భారతదేశం చాలా కన్నా ఘోరంగా ఉన్నట్లు అనిపిస్తుంది - సంక్షోభం భారతదేశ ఆరోగ్య సంరక్షణ వ్యవస్థపై అధిక భారం పడుతోంది. పేదలైనా, ధనికులైనా ఆఖరి మజిలీలో చేరే చోటు ఒక్కటే. అయితే కరోనా మృత దేహాల ఖననం విషయంలో ఏపీ ప్రభుత్వం నిర్లక్ష్యంగా వ్యవహరిస్తోందని వివిధ వర్గాల మత పెద్దలు ఆవేదన వ్యక్తం చేస్తున్నారు. ఏ మతమైనా సమతంగా ఉండేలా చర్యలు తీసుకుని అంతిమ  కార్యక్రమాలు నిర్వహించాలని కోరుతున్నారు. ఇటీవల రాష్ట్రంలో జరిగిన పరిణామాలు ఇందుకు నిదర్శనంగా నిలుస్తున్నాయి. కరోనా మృతదేహాల దహన సంస్కారాలపై ప్రభుత్వం ఎటువంటి చర్యలు చేపడుతుందన్నదానిపై జీజీహచ్‌లో కరోనా మృత దేహాలపై జిల్లా కలెక్టర్ దృష్టి సారించారు. ముగ్గురు అధికారులతో ఓ కమిటీని ఏర్పాటు చేశారు. అన్ని మృతదేహాల అంత్యక్రియలు పూర్తి చేసేందుకు ప్రణాళికను రూపొందించారు. అసలు మృత దేహాం నుంచి వైరస్ వ్యాప్తి చెందే అవకాశం లేదని జీజీహెచ్ సూపరింటెండెంట్ సుధాకర్ తెలిపారు. ఈ సందర్బంగా ఆయన ఏబీఎన్ ఆంధ్రజ్యోతితో మాట్లాడుతూ కరోనాతో చనిపోయిన మృత దేహాల నుంచి వైరస్ సోకుతుందన్న భయంతో చాలా మంది పేషెంట్ బంధువులు మృత దేహాలను వదిలేసి వెళ్లిపోతున్నారని చెప్పారు. గత వారం రోజులుగా వదిలి వెళ్లిపోవడంతో మృతదేహాలు పెరిగిపోయాయన్నారు.

ఇక్కడ గ్యాస్ ద్వారా మృత దేహాలను ఖననం చేస్తారని, అయితే రోజు 3, 4 బాడీలకు మించి చేయలేకపోతున్నారని డాక్టర్ సుధాకర్ తెలిపారు. అందువల్ల మృతదేహాలు పెరిగిపోయాయన్నారు. వాటి అంత్యక్రియల పూర్తి కోసం జిల్లా కలెక్టర్ ఒక కమిటీ వేశారన్నారు. దీంతో ఉదయం నుంచి సాయంత్రం వరకు 14 బాడీలను ఖననం చేయడం జరిగిందని, మిగిలిన మృతదేహాలను కుదిరితే ఇక్కడే ఖననం చేస్తామని, లేకపోతే పేషెంట్ల గ్రామాల్లో ఎమ్మార్వోలకు ఫోన్ చేసి అక్కడే అంత్యక్రియలు చేయడం జరుగుతుందన్నారు.

శవాలను గౌరవించాల్సిన అవసరం వుంది. అనాగరిక సమాజంలోను శవాలను అత్యంత గౌరవంగా పూడ్చిపెట్టేవారు. సమాధులు కట్టేవారు. కరోనా వచ్చినంత మాత్రాన మనిషిలో మృగత్వం రాకూడదు. కరోనా రోగులను దయ, ప్రేమ, గౌరవంతో చూడాలి. ఎందుకంటే కరోనా ఎవరికైనా రావచ్చు. అలాగే కరోనాతో చనిపోయిన వారికి గౌరవప్రదమైన అంత్యక్రియలు జరగాలి. కరోనా రోగి చనిపోతే, అతని శవాన్ని హీనంగా దహనం చేయడం వల్ల. బతికున్న వీరిలో  మానవత్వం చచ్చిపోతుంది. అందరూ బతకాలి. మానవత్వంతో బతకాలి.  మనుషులనే కాదు, శవాలను గౌరవించాలి.